Petroselinum crispum
Peterselie (Nederlands); Petersilie; Petersil (Duits); parsley (Engels) persil (Frans); prezzemolo (Italiaans); perejil (Spaans)
We onderscheiden krulpeterselie, platte peterselie (petroselinum crispum var. neapolitanum) en peterseliewortel (petroselinum crispum var. tuberosum Hamburg parsley in het Engels). De eerste is culinair gezien weinig interessant, de tweede is subliem en de derde is een curieus culinair gewas.
Historie
In het oude Griekenland was peterselie een ‘heilige plant’. Er is eigenlijk opvallend weinig te vinden over de geschiedenis van dit kruid, dat er altijd al geweest lijkt te zijn. Misschien juist daarom. Het stamt van rond de Middellandse Zee – sommigen geven specifiek Sardinië aan als ‘land van oorsprong’. Duidelijk is dat de gezonde eigenschappen snel werden gewaardeerd. Naar verluidt was, ten tijde van Karel de Grote, de bevolking verplicht peterselie te telen. (Of ze het oog aten?)
En van Asterix en Obelix weten we dat de Romeinen een bosje peterselie in hun oren deden, om niet het gezang van de bard aan te hoeven horen.
Culinair
Het zaad bevat de giftige etherische olie apiol. Zaad wordt dus niet gebruikt. Het groen is veilig. Het is een smaakmaker. De platte peterselie is sterk(er) van smaak dan de krul. Rauw, fijngehakt toegepast in gerechten, dus als allerlaatste toegevoegd, houdt het zijn frisse smaak. Door koken verliest het aan kracht, maar er bestaan talloze gerechten waarin het wordt meegekookt. Ook de steeltjes kunnen worden gebruikt.
Van wortelpeterselie wordt de wortel gebruikt (lijkt qua uiterlijk op pastinaak, maar dat is ook de enige overeenkomst). Bijvoorbeeld voor een heerlijk, mooi, wit soepje. (Zonder enige toevoeging behalve water.)
Let op: Peterselie is heel gezond. Eet echter niets anders dan het groen. Maar elk voordeel heb zijn nadeel. Zo is het voor zwangere vrouwen beter geen peterselie te nuttigen. Het kan tot vroeggeboorte leiden.
Bewaren
Gedroogd, hoewel het dan smaak verliest. Diepvriezen, maar het ontdooide resultaat is niet als garnering te gebruiken. Beter is het om een verse bos peterselie als een bos bloemen te behandelen: in een vaas met water zetten. Maar de echte kok knipt het telkens vers.
Voedingswaarde
Per 100 gram, rauw:
caloriën | 36 kcal |
mineralen | veel, o.a. ijzer (6,2 mg), kalk (138 mg), kalium (554 mg) |
vitamine A | veel (beta caroteen: 5054 microgram) |
vitamine B | veel |
vitamine C | rijk (133 mg) |
| Er worden nogal wat heilzame werkingen aan peterselie toegekend: bloedzuiverend, kalmerend, tegen hoofdpijn, tegen nierstenen, bij menstruatiepijnen, blad gewreven over muggenbeten en na het eten van knoflook verfrist het de adem. |
Teelt
Zaaien | maart t/m augustus, ½ – 1 cm diep (peterselie is tweejarig; je zou er twee jaar gebruik van kunnen maken, bij een niet al te strenge winter – maar na de zaadzetting is het wel afgelopen met de plant) Zaaien in perspotjes kan ook, ideale kiemtemperatuur is rond de 20 graden. Daarna rond de 15 graden houden tot het moment van uitplanten. |
Uitplanten | In principe ter plekke zaaien en uitdunnen of in perspotjes en dan planten. Vanwege de penwortel is peterselie eigenlijk niet te verspenen. Maar uitplanten van heel jonge zaailingen wil wel lukken. |
Oogst | Knip de bladstengels zo laag mogelijk af, maar houd het hart van de plant intact. |
Plantafstand: afhankelijk van de soort en het ras. Platte peterselie kent een soort Gigante d’Italia en die mag gerust wel op 20 x 20 staan.
Water: Zorg ervoor dat het niet uitdroogt.
Bemesting: Geen verse mest, geen jonge compost. Wel voldoende oude compost.
Bodem & standplaats
Ideaal is vruchtbaar en goede structuur, niet te nat. Maar in principe overal en elke grondsoort, hoewel te veel zon niet goed wordt verdragen. Kruidentuiniers: let op dat peterselie het jaar erop op een andere plaats komt, waar geen (andere) schermbloemige heeft gestaan. In de moestuin kan peterselie het best bij de bladgroenten worden ingedeeld, maar bij wisselteelt mag het niet worden opgevolgd door andere schermbloemigen, zoals wortels.
Rassen
Platte peterselie: Gewone Snij; Gigante d’Italia
Krulpeterselie: Moskrul, Donkergroene Gekrulde, Bravour, Frison, Thuja
Zaadteelt
Makkelijk. Om een goed systeem op te zetten, is het beste elk jaar peterselie te zaaien en twee jaar te laten staan. Het in augustus geoogste zaad wordt volgend jaar weer gebruikt om te zaaien en vers van te eten, terwijl het andere in zaad gaat schieten.
(Een Italiaans gezegde luidt: “Dat verspreidt zich als peterselie.” Waarmee we willen zeggen dat het zichzelf ook goed uitzaait. Maar dat is niet gewenst.)
Ziekten en belagers
Wij hebben al jaren nergens last van gehad. Afkloppen. Want het schijnt dat bladluizen de planten kunnen belagen. Deze brengen een virus over, waardoor de plant kan worden aangetast met de dood tot gevolg. Evenzo, omdat het een schermbloemige is, kan de wortelvlieg verkiezen zijn eitjes bij de plant te leggen. De maden vreten aan de wortel van de peterselie en de plant kan sterven. Een remedie is insectengaas over de planten leggen.
Literatuur: [1] Food Plants of the World; [2] Handboek Ecologisch Tuinieren; [3] Planten voor Dagelijks Gebruik; [4] Groente & Fruit Encyclopedie;[5] Wikipedia 23-03-2008; [6] USDA National Nutrient Database for Standard Reference