In Peru, de bron van de aardappel, hebben wetenschappers van het International Potato Center ontdekt dat er in 291 verschillende rassen van de zoete aardappel, dezelfde bacteriële genen voorkomen. Opmerkelijk. Genen van een dier in een plant is gentech van de extreme orde.
Maar eerst de vraag: Waarom komt dit als nieuws naar buiten? Als onderdeel van de stroom berichten om weifelaars en misschien zelfs de meest fervente tegenstanders van genetische manipulatie te beïnvloeden?
Want nader beschouwd is dit bericht misschien opmerkelijk, maar niet heel erg spectaculair.De mens houdt van gentech
Men stelt dat ooit, duizenden jaren geleden – en de wetenschappers noemen het achtduizend jaar geleden – een zoete aardappel is geïnfecteerd door een bacterie, die wat van zijn genenpakket in de plant heeft achtergelaten. Men vermoedt dat de toen levende mens juist deze bataat lekkerder vond en ze daarom is gaan telen – door de tijd en plaats heen ontstaan door kleine afwijkingen verschillende rassen; 291 in dit geval die zijn onderzocht.
Men komt tot dit inzicht omdat de natuurlijke, wilde verwanten van deze zoete aardappelen de DNA-afwijking niet kennen. Dus alleen de door mensen geteelde.
En kennelijk vindt de mens het erg lekker.
De Verenigde Naties hebben de bataat (zoete aardappel) op de zevende plaats staan als het gaat om de belangrijkste voedselgewassen op de wereld.
Oud en nieuw nieuws
De bacteriën die een en ander op hun geweten hebben zijn bekend: de broertjes Agrobacterium en in dit geval met name Agrobacterium rhizogenes. Agrobacteriums zijn bodembacteriën die, onder bepaalde condities, hun eigenschappen op de plant over kunnen brengen, aldus Wikipedia.
Maar dit is al heel lang bekend; het feit dat de mens het resultaat, deze 291 rassen transgenetisch gemanipuleerde zoete aardappel, al millenia eet, mag misschien nieuws heten.
Opmerkelijke conclusie
De wetenschappers hebben hun bevindingen gepubliceerd in PNAS
. Zie hier de volledige tekst. De samenvatting eindigt met een opmerkelijke zin (die overigens niet in de publiekspers is terug te vinden):Our finding, that sweet potato is naturally transgenic while being a widely and traditionally consumed food crop, could affect the current consumer distrust of the safety of transgenic food crops.
Oftewel: ‘Onze ontdekking dat de zoete aardappel op natuurlijke wijze transgenetisch is gemanipuleerd terwijl het een wijdverbreid geconsumeerde groente is, kan invloed hebben op het huidige wantrouwen van consumenten over de veiligheid van transgenetisch gemanipuleerde gewassen.’
Maar een natuurlijke transgenetische modificatie is nog steeds wat anders dan een door de mens geforceerde. Stier Herman was een transgeen ‘product’ met menselijke genen.
Gentech
GGO en GMO zijn hetzelfde. GGO is Genetisch Gemanipuleerde/Gemodificeerde Organismen en GMO is de Engelse vertaling ervan: Genetically Modified Organisms.
De discussies rond gentech (GMO/GGO) zijn fel, misschien vooral omdat het door mensen met genen van natuurlijke organismen spelen ook een beetje God spelen is. En dat is onnatuurlijk. Bovendien zijn de consequenties op lange termijn onvoorspelbaar. Want dat dit op natuurlijke wijze bij de zoete aardappel is voorgekomen en ogenschijnlijk zonder consequenties, wil natuurlijk niets zeggen over andere door de mens geforceerde manipulaties en de mogelijke gevolgen daarvan. (Louise Fresco, voorzitter van de raad van bestuur van Wageningen UR, spreekt daarentegen van ‘angst voor innovatie’.)
In het genenpakket van een levend organisme (plant of dier) liggen haar erfelijke eigenschappen vast. De mens wil hier aan sleutelen om doelen te bereiken: de plant oprecht daadwerkelijk verbeteren (bijvoorbeeld aardappels resistent maken tegen fytoftora) of met de focus winstoogmerk (bijvoorbeeld gewassen resistent maken tegen allesdodende bestrijdingsmiddelen – waarvan Monsanto met haar RoundUp een fraai voorbeeld is).
Er zijn twee (of drie) vormen van gentech:
- transgenese: eigenschappen van een totaal ander organisme/soort worden overgezet in een ander, bijvoorbeeld eigenschappen van een plant in een dier (of wat dacht u van de mens).
- cisgenese: eigenschappen van een soortgelijk organisme overbrengen naar een ander (dit zou in theorie en misschien ook praktijk ook in de natuur kunnen voorkomen door kruisingen van planten uit dezelfde familie).
- De natuurlijke weg, kruisen zoals de mensheid al duizenden jaren heeft gedaan om gewassen of dieren te verbeteren en te selecteren
Macht over voedsel
Wie de voedselketen beheerst heeft veel macht. Daarom zijn chemiereuzen jaren geleden al beginnen met het overnemen van zaadbedrijven. En ze proberen van alles te patenteren; ze claimen eigendomsrechten, copyright, op door hen gefabriceerde planten maar ook die gewoon wild in de natuur voorkomen, met natuurlijke eigenschappen. Daar is verzet tegen, dat niet altijd helpt. (Lees dit: Syngenta claimt rode paprika of ook bizar: Nestlé vraagt patent aan op de nigella sativa
Boeren die gebruik maken van genetisch gemanipuleerde gewassen zijn afhankelijk van de producent en de bestrijdingsmiddelen die deze levert. Als de producent of aan haar gelieerde partijen nu ook nog eens de opkopers van de gewassen zijn (zoals bijvoorbeeld Cargill de maïsmarkt in de VS dicteert), kan men gerust zeggen dat hier sprake is van moderne slavernij.
Een andere heikele zaak is dat bijvoorbeeld een gepatenteerd gewas (maïs) op veldje A van boer Pieterse staat en op veldje B van boer Flipse staat “gewone” maïs: dat kruist. En als Flipse een deel van zijn oogst gebruikt om volgend jaar zijn akker in te zaaien, dan zaait hij zonder het te merken maïs met gemanipuleerde genen. Daar treden de patenthouders heel hard tegen op. Soms met succes. Soms niet. Klassiek is Schmeisser versus Monsanto.
Goed artikel in zoverre dat het verschijnsel transgenese al veel ouder is. Vele virussen laten ook stukjes DNA achter in ons DNA, niet alleen bacteriën. Lynn Margulis heeft aannemelijk gemaakt dat onze mitochondriën (energiefabriekjes) in de cel, oorspronkelijk vrijlevende organismen waren, die nu functioneren als onderdeel van de cel en eigen DNA heeft gehouden.